Een ongekende groei van zon en wind
‘We hebben de afgelopen jaren enorm veel zonnepanelen en windparken op onze netten aangesloten,’ vertelt Van der Steen. ‘Dat is fantastisch, want duurzame energie is essentieel voor onze toekomst. Maar die explosieve groei legt ook de kwetsbaarheden van ons huidige energiesysteem bloot.’ Ze wijst op capaciteitsproblemen en spanningsklachten, die ontstaan doordat netten in sommige gebieden de pieken in energieopwekking niet aankunnen.

‘De stimuleringsmaatregelen rondom zonnepanelen hebben hun werk goed gedaan. We wekken al een aanzienlijk deel van onze elektriciteit duurzaam op,’ zegt Van der Steen. ‘Maar die successen brengen ook nieuwe uitdagingen met zich mee, zoals de mismatch tussen momenten van opwek en verbruik. Wanneer iedereen op hetzelfde moment energie teruglevert aan het net, leidt dat soms afschakelende omvormers en tot negatieve prijzen. Dan is de waarde van opgewekte elektriciteit ineens verdwenen.’

Netcongestie: de bottleneck van de transitie
Een van de grootste uitdagingen is netcongestie. In veel gebieden in Nederland is de capaciteit van het elektriciteitsnet al bereikt. Bedrijven die hun stroom willen terugleveren, worden geconfronteerd met wachtlijsten. ‘Het volle net raakt niet alleen consumenten, maar ook bedrijven die hun duurzaamheidsdoelen willen realiseren. Wij zien dat er in sommige regio’s een ‘latente wens’: bedrijven willen investeren, bijvoorbeeld in zonnepanelen, maar wachten af omdat ze hun opgewekte stroom momenteel niet kwijt kunnen.’

Volgens Van der Steen vraagt deze situatie om een vernieuwde benadering. ‘Het is cruciaal om vraag en aanbod beter in balans te brengen en zo effectieve opwek te realiseren. Dat betekent dat we slimmer moeten kijken naar waar en wanneer energie wordt opgewekt, en hoe we dat afstemmen op lokale en regionale behoeften.’

Van salderingsregeling naar effectieve opwek
De salderingsregeling, waarbij consumenten financieel voordeel hebben van het terugleveren van stroom, wordt de komende jaren afgebouwd. Van der Steen ziet dat als een noodzakelijke stap. ‘De regeling was bedoeld om duurzame energie te stimuleren, en dat is gelukt. Maar het levert nu ongewenste bijeffecten op: omvormers schakelen af en er ontstaan negatieve prijzen. Je verdient geen geld als je stroom teruglevert op een moment dat er geen vraag naar is. Daarom verschuift het verdienmodel: effectieve opwek op de juiste tijdstippen en plekken wordt steeds belangrijker – zelf je opgewekte stroom gebruiken wordt steeds belangrijker.’

Voor bedrijven betekent dit dat ze hun energiegebruik en -opwekking beter moeten afstemmen op hun processen. ‘Denk bijvoorbeeld aan eigen gebruik: als je een koekjesfabriek hebt, kun je zonnepanelen op je dak leggen en direct de stroom gebruiken die je opwekt. Dat is vaak efficiënter en voorkomt dat je afhankelijk bent van een vol net.’

Nieuwe oplossingen: samenwerking en systeemdenken
Alliander werkt aan oplossingen om de netten beter te benutten en knelpunten op te lossen. Een van de meest veelbelovende benaderingen is samenwerking binnen regio’s en bedrijfsterreinen. ‘Groepscontracten, waarbij bedrijven in een gebied hun energiegebruik en -opwekking afstemmen, zijn een interessante optie,’ legt Van der Steen uit. ‘Als een groot dak met zonnepanelen gekoppeld wordt aan nabijgelegen bedrijven die veel stroom nodig hebben, benut je de opgewekte energie lokaal en efficiënt.’

Ook opslag en buffering van energie spelen een cruciale rol. ‘Batterijen kunnen een belangrijke bijdrage leveren door energie op te slaan en terug te leveren wanneer dat nodig is. Maar ook hier moeten we maatwerkafspraken maken. Een batterij die energie teruglevert tijdens een piekmoment vergroot juist de problemen.’

Vooruitkijken: flexibiliteit en langetermijnplanning
De energietransitie vraagt om flexibiliteit en visie, zowel van bedrijven als van netbeheerders. ‘Onze uitbreidingen zijn niet van vandaag op morgen gerealiseerd,’ benadrukt Van der Steen. ‘Daarom is het belangrijk dat bedrijven en netbeheerders samen nadenken over wat er nodig is over vijf of tien jaar. Hoe gaan we om met verduurzamingsopgaven, en hoe zorgen we ervoor dat we niet alleen reageren op problemen, maar ook anticiperen op de toekomst?’

Ze sluit af met een oproep: ‘De energietransitie is geen gemakkelijke opgave. Het vereist samenwerking, innovatie en soms moeilijke keuzes. Maar als we die puzzel samen leggen, kunnen we een toekomstbestendig systeem creëren dat ons in staat stelt om de ambities van Nederland te realiseren.’

Wat betekent dit voor jouw bedrijf?
Bedrijven met ambities op het gebied van verduurzaming doen er goed aan om vroegtijdig met hun netbeheerder in gesprek te gaan. Denk strategisch na over hoe je energie opwekt en gebruikt, en hoe je optimaal kunt profiteren van de mogelijkheden binnen het energienet. Hoewel er uitdagingen zijn, biedt de energietransitie ook kansen voor innovatie en samenwerking.

De vraag is niet óf we de transitie maken, maar hoe we dat samen zo effectief mogelijk doen.