Europa in een geopolitiek gure wereld
Lucia van Geuns, Strategic Advisor Energy bij HCSS voert ons van Azië naar de VS. Immers, China schakelt als eerste land over van kolen op hernieuwbare energie. De Vernigde Staten hebben sinds 2022 The Inflation Reduction Act of 2022 (IRA) en investeren fors in energieproductie en schone energie in eigen land. En onze eigen Europa-pa? De EU consumeert nog veel fossiel maar produceert het nauwelijks meer. Daarmee is de EU, in de eerste helft van de energietransitie kwetsbaar. Hoe maken we de energievoorziening in Europa strategisch onafhankelijker? Willen we de energie-intensieve industrie (met staal en kunstmest) hier houden? Niet alleen de klimaatcrises is urgent, economisch is er ook veel te verliezen. De EU moet zich oplijnen voor een snelle energietransitie.

Marcel Galjee, Senior Executive bij HyCC, reageert: ‘We moeten niet alleen plannen maken, maar ze ook uitvoeren en keuzes durven maken. Welke economie willen we hebben in 2050? We hebben een goede uitgangspositie met de krachtige industriële clusters, hoogwaardige infrastructuur en kennispositie plus de Noordzee als ‘Power House’ voor de verduurzaming van onze bestaande economie maar zeker ook de bouw van de nieuwe biobased en circulaire economie.’

Robert van Tuinen van Gasunie vult aan dat het tijdens het conflict in Oekraïne wel lukte om snel de LNG-terminal hier te realiseren: ‘Hoe krijgen we dit ook zonder crisis sneller voor elkaar? Toen maakte de overheid integraal deel uit van het proces, projectmatig en met bestuurlijke steun. Er was veel onderling vertrouwen en het gevoel er samen een succes van te maken. Daar moeten we nu ook naartoe.‘

Try a lot of stuff, and keep what works
Onze tweede keynote herkent in de huidige tijd veel uit de jaren zeventig, niet alleen plateauzolen maar ook de hoge energieprijzen. We hadden toen de Koude Oorlog met Rusland en nu de warme. Zijn firma ziet dat er al tien jaar ondergeïnvesteerd is energie. Inmiddels liggen onze loonkosten en energiekosten hoger dan in Azië en de VS. Zijn er nog ankers van hoop? ‘Ja zeker, overheden gaan de industrie niet uit Europa laten verdwijnen. Uiteindelijk gaan we naar andere energievormen. Dat duurt nog even, dus het is de vraag aan ons om te kijken hoe we de komende 10 jaar overbruggen. Daar zijn we al mee bezig. We realiseren nog steeds de 1-2% productieverbetering, maar nu met nieuwe technieken, zoals andere warmtepompen en big data. Het is ook zo dat wij de klimaatmarkten beter kunnen bedienen dan zij. En pak maar eens een eens naar de klimaatdoelstellingen van een paar sectoren. Neem nou geneesmiddelen met 50-90% reductie in 2030. Dit moet markten opleveren voor de industrie. We gaan ons net anders gedragen om dat te bereiken. Je wil iets kopen wat er nog niet is om iets te maken waar nog geen markt voor is. Dat is ingewikkeld. Voor wie deze zomer niet het hele boek ‘Built to Last: Successful Habits of Visionary Companies’ wil lezen, is dit dé zin om te onthouden: Try a lot of stuff, and keep what works. Daar moet je moet je natuurlijk wel je organisatie op aanpassen, dus andere mensen aannemen, andere tijdlijnen benoemen en fondsen inrichten die hiervoor benut kunnen worden.

Karlo van Dam, directeur Verduurzaming Industrie van het Ministerie EZK, benadrukt dat Europa en ook Nederland inzet op het behouden van een sterke basisindustrie en dat het nieuwe kabinet een kans biedt om dit te realiseren, omdat het Klimaatbeleid en de verduurzaming van de industrie in één hand zijn gekomen.

Jeroen van der Neut van HES international geeft nog aan wat aan zijn tafel besproken is: ‘We hebben behoefte aan een consistente overheid, dat is echt een randvoorwaarde als we gas willen geven op deze businessmodellen. Daarnaast is het belangrijk om lokaal te optimaliseren, bijvoorbeeld in de opslag van energie.’

Erik Versnel. Rabobank: ‘Elke bedrijf in het NZKG zou een CEO moeten aanstellen. Een ‘Chief Energy Officer’. Met de netcongestie en transitie naar duurzame energie is het onderwerp strategisch van aard geworden en een succes- of risicofactor voor de toekomst van een onderneming!

Floris Hekster, VP Operations bij Sonneborn, fabrikant van o.a. witte olie en petrolatum voor de farmaceutische industrie en personal care, geeft aan dat grote investeringsbeslissingen voor fabrieken met bio-based producten vereisen dat er wetgeving uit Europa komt met bijmengenverplichtingen.

Groen Staal naar een nieuwe S-Curve
Tata Steel produceert zoveel staal als alle Nederlanders bij elkaar gebruiken. Een Nederlander consumeert 1 kg staal per dag. Hans van den Berg, CEO van Tata Steel, herkent de beperkingen van productiviteitsstijging zoals benoemd door de vorige spreker. Hij ziet dit ook terug in zijn staalbedrijf. ‘De stijging is aan het einde van een S-curve gekomen. Het proces nog veel verder optimaliseren gaat niet. Bij de overgang naar groen geproduceerd staal zitten we weer aan het begin van een nieuwe S-curve die we kunnen optimaliseren, ook aan de kostenkant.’

Wij vervangen kolen door gas. De installaties die we daarvoor bouwen kunnen ook meteen op waterstof draaien. Als dit beschikbaar en betaalbaar is, zetten we dit dus ook meteen in. Hoe creëren we een goed, min of meer gelijk speelveld in Europa? Dan heb je het niet alleen over ondersteuning voor de Groen staaltransitie, maar ook over netwerkkosten en energiekosten in het algemeen. We willen vooroplopen in Nederland, maar ons bedrijf alleen al heeft dit jaar 70 miljoen meer aan netwerkkosten dan vorig jaar. Toch, als het hier, in het NZKG niet lukt, waar dan wel?’

Ingrid Post, clusterregisseur van het Programmabureau NZKG, ziet de ontwikkelingen bij Tata Steel als mogelijk vliegwiel voor de energietransitie in de regio en als belangrijke pijler in het nationale energiesysteem.

Fokko Kroesen, Senior Advisor Sustainability van Schiphol: ‘Groen vliegen kent vele facetten, van de import van biofuels tot de productie van synthetische kerosine, het is een lange reis. Wie wil er investeren in die groene producten en hoe kunnen we ze vermarkten?’

Diner pensant 2025
Conclusie van de avond is dat we elkaar nodig hebben. Alleen als we als overheid, industrie en kennisinstellingen samenwerken, kunnen we de transitie naar het volgende niveau tillen.

Kees Noorman sluit af met de woorden: ‘Dit onderstreept voor ORAM en TET Energy Transition het belang om de energietransitie in het NZKG als speerpunt voor het ondernemers- en vestigingsklimaat te blijven agenderen.’

Erik Versnel voegt daaraan toe: ‘Alles wat er in het NZKG gebeurt gaat De Coöperatieve Rabobank ook aan, niet alleen economisch maar ook qua ondernemers. Als er een ding is waar wij, naast financiering voor staan, is het kennis en netwerk bij elkaar brengen.’  

Duidelijk dat we komend jaar ook genoeg te bespreken zullen hebben op het Diner Pensant.

Meer info

• Een snelle energietransitie: niet alleen voor het klimaat! – HCSS
• Netherlands advanced: Building a future labor market that works – McKinsey
• De toegevoegde waarde van TATA Steel in Nederland
• De sociaaleconomische bijdrage van TATA Steel in Nderland
• Green hydrogen sector in limbo – Rabobank
• Diner Pensant Noordzeekanaalgebied in transitie 2023

De stand van de energietransitie en de toekomst in 3 antwoorden van Lucia van Geuns (HCSS), Carolien Gehrels (ARCADIS) en Hans van den Berg (Tata Steel).