Recent presenteerde B&W haar plannen om de riviercruise in Amsterdam te halveren, met als verwachte gevolgen een economische schade van 73,3 miljoen euro. Dit besluit oogstte veel gefronste wenkbrauwen. Immers, zijn deze cultureel geïnteresseerde bezoekers met een goed bestedingspatroon niet juist het type waardevolle bezoekers dat Amsterdam graag ontvangt?

Wethouder van Buren refereerde bij haar besluit aan de Verordening Toerisme in balans die de gemeenteraad in 2021 heeft aangenomen, naar aanleiding van het Volksinitiatief Amsterdam heeft een keuze. Daarbij heeft de gemeente haarzelf vastgelegd op een maximaal aantal overnachtingen per jaar. Komt het aantal overnachtingen boven dit aantal uit, dan is het College verplicht om maatregelen te nemen waarmee het aantal bezoekers kan worden teruggebracht. Al In 2023 bleken er meer hotelovernachtingen te zijn dan de bovengrens van 20 miljoen die in 2021 is vastgesteld. En het aantal bezoekers blijft hoe dan ook groeien lezen wij in de toelichting van het College: ‘het toerisme neemt wereldwijd verder toe richting 2030 en de groei van het aantal bezoekers aan Amsterdam volgt deze internationale en nationale trends’. Of bezoekers nou in een Amsterdams hotel verblijven, in een particuliere woning of accommodatie buiten de stad dan wel als dagtoerist komen: de bezoekersstroom lijkt niet te stoppen.

Het beperken van het aantal cruiseschepen dat de stad aandoet ziet het College als een van de weinige maatregelen waarmee het aantal overnachtingen kan worden bijgestuurd. Dat die cruisepassagiers toch wel blijven komen, maar dan in de vorm van dagbezoekers die geen toeristenbelasting betalen en minder uitgeven, blijft onvermeld, evenals dat de hotels weer gevuld worden met andere bezoekers. En dan werkt het College ook nog aan een plan om de Zeecruise aan banden te leggen. Verwachting: nauwelijks impact op het overtoerisme, maar maximale schade voor de sector. Maar het lijkt niet uit te maken; of deze maatregelen daadwerkelijk een bijdrage leveren aan het verbeteren van de leefbaarheid in de stad is immers niet langer van belang, want het gaat er uitsluitend om dat de streefwaarden gehaald worden.

Het toerismebeleid van de gemeente past in een veel bredere beleidstrend, waarbij harde grenswaarden voorop staan. Elke maatregel om de streefwaarden te halen is vervolgens gerechtvaardigd, ongeacht het effect, de maatschappelijke consequenties en de economische en sociale impact. Een inhoudelijke afweging is niet langer nodig, want het moet van de Verordening. Amsterdam heeft niet langer een keuze, zoals de volksinitiatiefnemers beoogden, want de aantallen moeten hoe dan ook gehaald worden.

Bij de voorbereiding van de verordening werd het College door een extern bureau al duidelijk gewaarschuwd voor dit probleem. ‘De verordening beoogt dat de raad zich vastlegt om beleid aan te nemen bij overschrijding van het optimum. Hiermee wordt het primaat van de raad ingeperkt om invloed uit te oefenen op de inhoud van het beleid. Bij het reguleren van toerisme is het niet helder welke maatregelen in de toekomst mogelijk zijn.’ Door slechts te verwijzen naar de doelen van de verordening ontslaat de gemeente zich van de verantwoordelijkheid om de maatregelen inhoudelijk te rechtvaardigen. We zien dit ook bij de riviercruise.

Over de inhoudelijke onderbouwing van de maatregelen stelt het externe advies echter dat deze ‘niet alleen maar gebaseerd kunnen zijn op het aantal toeristen’, maar ook gebaseerd moeten zijn op de ‘effecten van deze maatregelen op de leefbaarheid van de woonomgeving’. Dit laatste is ook benadrukt in de bestuurlijke reactie van het College op het volksinitiatief. ‘Belangrijker dan het aantal toeristen in de stad, is de leefbaarheid van wijken. Daarom wil het college dit centraal stellen’.

Om de effecten van het toerisme op de leefbaarheid in kaart te brengen doet de gemeente regelmatig onderzoek naar de toeristische draagkracht van wijken. We zien daarbij dat de cijfers over toerisme gerelateerde leefbaarheid jaarlijks nauwelijks wijzigen. Het lijkt er dus op dat de groei van het aantal bezoekers (of overnachtingen) op zichzelf weinig effect heeft op de leefbaarheid in de stad. Dat is helemaal niet zo vreemd, want waar het bij leefbaarheid om gaat is uiteindelijk het type bezoeker en eventueel de daadwerkelijke overlast die zij veroorzaken. En daar zou de focus ook moeten liggen: op spreiding in locatie en tijd en op het streven naar respectvolle bezoekers.

De leefbaarheid van de stad verbeteren door louter te sturen op aantallen is hetzelfde als proberen de criminaliteit in de stad terug te dringen door het aantal bewoners te verminderen. Wil je echt iets doen aan overlastgevend toerisme, dan zul je de boosdoeners moeten aanpakken en zeker niet de bezoekers die een positieve bijdragen leveren aan de Amsterdamse economie, zoals de cruisepassagiers.

De hyperfocus op het terugdringen van het aantal bezoekers laat andere oplossingen gericht op de leefbaarheid onderbelicht. Het is dan ook de hoogste tijd voor een herziening van de verordening.

Kees Noorman, ORAM – Ondernemend Amsterdam
Jan Stoeltie, Vereniging Amsterdam City
Pim Evers, KHN Amsterdam
Remco Groenhuijzen, Luxury Hotels of Amsterdam
Ramon van der Storm, Vevag (Vereniging exploitanten van de Amsterdamse grachten)
Achmed Baâdoud MKB-metropool Amsterdam

Wij zijn de Amsterdamse bedrijven en instellingen die zorgen voor een optimaal aanbod voor bewoners en bezoekers van de stad. We streven voorspelbaar beleid na waarmee we perspectief creëren en in gezamenlijkheid verantwoordelijkheid nemen. In plaats van te focussen op amper te beïnvloeden aantallen, willen wij ons richten op het spreiden van bezoekers en het beperken van overlast. De verordening is momenteel een blokkade in de dialoog over de ambitie en lange termijnvisie van de stad.